Çalışanlarin İşyerinde Yapay Zeka Kullanımına İlişkin Algısının, Örgütsel Bağlılıkları Aracılığıyla Bireysel Performansları Üzerine Etkisi: Gıda Sektörü Üzerine Bir Çalışma

Abstract

Bu tez, çalışanların iş yerinde yapay zekâ (YZ) kullanımına yönelik algılarının bireysel performansları üzerindeki etkisini, örgütsel bağlılık aracılığıyla incelemektedir. Gıda sektörünü odağına alan çalışmada, YZ ile ilgili öğrenme kaygısı ve işin yerine geçilme kaygısı olmak üzere iki boyut ele alınmıştır. Nicel araştırma yöntemi ile İstanbul'da faaliyet gösteren bir gıda firmasında çalışan beyaz yakalı personelden anket yoluyla veri toplanmıştır. Bulgular, öğrenme kaynaklı YZ kaygısının süreklilik bağlılığını artırdığını; ancak duygusal ve normatif bağlılık üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığını göstermiştir. Öte yandan, işin yerine geçilme kaygısının hiçbir bağlılık türüyle anlamlı ilişkisi bulunmamıştır. Çalışan performansı üzerinde ise yalnızca duygusal bağlılığın anlamlı ve pozitif bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, öğrenme kaygısı ile performans arasındaki ilişkide sadece duygusal bağlılık zayıf da olsa aracılık rolü göstermiştir. Diğer bağlılık türleri aracılık rolü göstermemiştir. Bu sonuçlar, YZ kaygılarının iş yerindeki davranışları şekillendirdiği psikolojik mekanizmaları ortaya koymakta ve insan merkezli dijital dönüşüm stratejilerinin gerekliliğine işaret etmektedir. Anahtar Kelimeler: Yapay zeka, örgütsel bağlılık, çalışan performansı Bilim Dalı Sayısal Kodu: 119102

This thesis investigates the mediating role of organizational commitment in the relationship between employees' perceptions of artificial intelligence (AI) usage in the workplace and their perceived job performance. Focusing on the food industry, the study explores two dimensions of AI-related anxiety: learning anxiety and job replacement anxiety. Using a quantitative research design, data were collected from white-collar employees at the headquarters of a food company in Istanbul. The findings reveal that AI learning anxiety significantly increases continuance commitment, yet has no meaningful effect on affective or normative commitment. Conversely, job replacement anxiety is not significantly associated with any form of commitment. Only affective commitment is found to positively influence employee performance. Moreover, affective commitment shows a weak mediating effect in the link between learning anxiety and performance, whereas other types of commitment exhibit no mediating roles. These results suggest the nuanced psychological mechanisms through which AI anxieties shape workplace behavior and underscore the necessity of human-centered digital strategies in the face of rapid technological transformation. Keywords : Artificial intelligence, organizational commitment, employee performance. Numeric Code of the Field :119102