Tipik Yaşam Olaylarının Çıkarılmasının Farklı Yöntemlerle Toplanan Otobiyografik Anıların Dağılımı Üzerindeki Etkisi

Abstract

AMAÇ:Otobiyografik anıların yaşam boyu dağılımı 16-30 yaş aralığında bir anı tümseği göstermektedir. Anı tümseğinin içeriği incelendiğinde ise daha çok sık rapor edilen tipik yaşam olaylarından (evlilik, üniversiteye başlamak, ilk iş/maaş, vb.) oluştuğu görülmüştür. Katılımcıların bu en tipik olayları rapor etmesi engellendiğinde ya da bu olaylar daha sonradan veri setinden çıkarıldığında ise anı tümseğinde anlamlı bir düşüş olduğu ve tümseğin gözlemlendiği 16-30 yaş aralığından hatırlanan anı sayısının diğer yaş aralıklarından çok farklı olmadığı belirtilmiştir. Bu araştırmanın amacı tipik yaşam olaylarının anı tümseği üzerindeki etkisinin farklı yöntemlerle toplanmış dolayısıyla farklı geri çağırma stratejileriyle hatırlanmış anılar için aynı olup olmadığını incelemektir. YÖNTEM : İki farklı yöntem kullanılarak veri toplanmıştır: önemli olaylar ve ipucu kelime yöntemi. Önemli olaylar yönteminde katılımcılardan yaşadıkları on tane önemli olayı anlatmaları istenirken ipucu kelime yönteminde katılımcılara bir kelime sunulmuş (örn., bina) ve bu kelimenin hatırlattığı ilk anıyı anlatmaları istenmiştir. Her iki yöntemde de katılımcılar hatırladıkları anıları önem, duygusal yük, algılanan kontrol ve benlik/kimlik üzerindeki etkisi gibi olay özellikleri açısından değerlendirmişlerdir. Toplam 64 (31 erkek) yetişkinden (Ortyaş = 66.6, SS = 2.8) veri toplanmış ve katılımcılar rastlantısal olarak iki farklı yöntem grubundan birisine atanmıştır. BULGULAR: İpucu kelime yönteminin (16-20) önemli olaylar yöntemine kıyasla (26-30) daha erken bir tümsek oluşturduğu görülmüştür. Bu bulgu geçmiş araştırmaları destekler niteliktedir. Ayrıca önemli olaylar yöntemiyle oluşan tümseğin tipik yaşam olaylarının çıkarılmasından daha çok etkilendiği gözlemlenmiştir. TARTIŞMA: Kullanılan iki yöntemin farklı geri çağırma stratejilerini (üreterek veya direkt hatırlama) aktive ettiği ve bu stratejilerin de farklı yaş aralıklarında tümsek oluşmasında etkili olabileceği öne sürülmüştür. Farklı hatırlama stratejileri sonucu oluşan tümseklerin tipik yaşam olaylarının çıkarılması gibi manipülasyonlara karşı hassasiyetinin ve direncinin farklılık gösteriyor olabileceği tartışılmıştır.