Çocukların toplumsal cinsiyet ve etnisite bağlamlarında akranını oyun grubuna dahil etmeme- dışlamaya yönelik değerlendirmeleri ve gerekçelendirmeleri

Abstract

Bu çalışmanın amacı, çocukların toplumsal cinsiyet ve etnisite bağlamlarında akranını oyun grubuna dâhil etmeme-dışlama değerlendirmelerini, bu değerlendirmeleri gerekçelendirmelerini ve dışlayan-dışlanan çocuklara yönelik duygu atıflarını incelemektir. Bu amaçla, İstanbul’ da özel bir ilkokula gitmekte olan 12 kız ve 12 oğlan olmak üzere toplamda 24 çocuğa, toplumsal cinsiyet ve etnisite bağlamlarında, birini oyun grubuna dahil etmeme-dışlama davranışlarının yer aldığı iki varsayımsal hikaye sunulmuştur. Çocukların, birini oyun grubuna dâhil etmeme-dışlama kararlarını anlamak üzere, hikâyelerdeki iki karakter arasından kimin gruba dâhil edilmesi gerektiği sorulmuş, ardından bu kararlarının ardındaki gerekçelendirmeleri belirtmeleri istenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre, her iki hikayede de çocuklar, birini oyun grubuna dahil etmeme davranışını olumsuz değerlendirmişler ancak, toplumsal cinsiyete yönelik dışlamayı etnisiteye yönelik dışlamaya karşı daha kabul edilebilir bulmuşlardır. Çocuklar toplumsal cinsiyete yönelik oyun grubuna dahil etmeme- dışlama davranışının değerlendirmelerini toplumsal-geleneksel normlara dayanarak gerekçelendirirken, çocukların, etnisiteye yönelik oyuna dahil etmeme- dışlama davranışının değerlendirmelerini yaparken ahlaki sorgulamaya başvurdukları bulgulanmıştır. Her iki hikayede de, çocuklar oyun grubuna dahil edilmeyen çocuğun, yani dışlananın duygularına yönelik, üzgün, kırgın, dışlanmış, yalnız; birini oyun grubuna dahil etmeyen-dışlayan çocuğun duygularına yönelik mutlu, kızgın, amacına ulaşmış tanımlamalarını yapmışlardır. Ulusal yazında çocukların toplumsal cinsiyet ve etnisite bağlamınlarında oyun grubuna dâhil etmeme- dışlama yargılarını inceleyen kısıtlı çalışmalar olması nedeniyle bu çalışma, toplumsal ve ahlaki normların çocukların değerlendirmelerine önemli oranda etki ettiğine dair bilgiler sunmaktadır.