Tipik gelişen ilkokul birinci sınıf öğrencilerinin otizmli akranlarının dışlanmasına yönelik değerlendirme ve yargıları

Abstract

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocukların akranlarıyla nitelikli bir eğitim ortamında eğitim görmeleri temel bir haktır. Bu çalışma kapsayıcı eğitim anlayışını temel alan hak temelli bir yaklaşımla hazırlanmıştır. Kapsayıcı eğitim tüm çocukların öğrenim ortamlarının tüm bileşenlerinin öğrencilerin ihtiyaçlarına cevap verecek biçimde tasarlanmasını içeren bir yaklaşımdır. Bu bağlam dışlayıcı ortamların olmadığı bir öğrenim ortamında eğitim görmelerini dolayısıyla özel gereksinimi olan tüm öğrencilerin kendi akranları tarafından da kabul göreceği ortamların oluşturulmasını içerir. Bu araştırmayla OSB olan öğrencilerin tipik gelişen akranları tarafından nasıl algılandığı ve değerlendirildiği incelenerek nitelikli eğitime erişimlerini sağlayacak, okullarda oluşturulacak öğrenme ortamlarında OSB yaşayan öğrencilerin kaynaştırma/bütünleştirme çalışmalarının niteliğini arttıracak, öneriler sunulması hedeflenmiştir. Araştırmanın evreni İstanbul’da bulunan eğitim ve gelir seviyesi yüksek ailelerin çocuklarının okuduğu Özel İlkokul 1. sınıfta öğrenim gören tüm öğrencilerdir. Örneklem seçiminde tabakalı örneklem yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmada 1. sınıfa devam eden toplam 22 öğrencinin görüşleri alınarak durum analiz çalışması yapılmıştır. Klinik görüşmelerde öğrencilerden OSB içinde olan bir öğrencinin tipik gelişen öğrenciler tarafından akademik ve sosyal ortamlar içinde dışlanmasına yönelik hazırlanmış hikayelerde dört farklı duruma yönelik değerlendirme yapmaları istenmiştir. Tipik gelişen öğrencilerin, OSB’li öğrencilerin dışlanmasına yönelik değerlendirmelerinde cinsiyete bağlı istatiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Araştırmanın ilk hikayesi olan akademik ortamlarda not olmayan durumlar için kızlar dışlanmayı uygun bulmazken oğlanlar iki görüş arasında kalmışlardır. Oranlara bakıldığında çok ciddi fark olmamasına rağmen çıkan fark gelişimsel olarak açıklanabilir. Gelişimsel özelliklerine bakıldığında kızlar oğlanlara göre daha çok iyi oluş üzerine düşünüp yorum yapmaktadırlar. Tipik gelişen öğrenciler, OSB olan öğrencinin akademik alanda dışlanmasını, sosyal alandan dışlanmasından daha olumsuz bir durum olarak değerlendirmişlerdir. Öğretmene yönelik tavsiyelerde 1. sınıf öğrencilerinin genel olarak kapsayıcı ve demokratik müdahaleleri önerdikleri görülmüştür. Bu araştırmada, tipik gelişen öğrencilerin OSB olan akranlarının dışlanmasına yönelik değerlendirme ve yargıları hak temelli bir yaklaşımla kapsayıcı-bütünleyici eğitim felsefesi, Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı ve Sosyal Alan Teorisi çerçevesinden tartışılmıştır.