Tipik gelişen ortaokul öğrencilerinin otizm spektrum bozukluğu olan akranlarının dışlanmasına yönelik değerlendirme ve yargıları

Abstract

Bu araştırmayla Otizm Spektrum Bozukluğu olan öğrencilerin akademik ve sosyal ortamlardan dışlanmasının tipik gelişen çocuklar tarafından nasıl algılandığı incelenerek sınıflarda uygulanacak eğitim programlarında Otizm Spektrum Bozukluğu yaşayan öğrencilerin kaynaştırma/bütünleştirme çalışmalarının niteliğini arttıracak öneriler sunulması hedeflenmiştir. Araştırmanın evreni İstanbul’da bulunan eğitim ve gelir seviyesi yüksek ailelerin çocuklarının okuduğu özel ortaokulda 8. sınıfta öğrenim gören tüm öğrencilerdir. Örneklem seçiminde tabakalı örneklem yöntemi kullanılmıştır. Bu araştırmada 8. sınıfa devam eden, 7 kız 8 oğlan, toplam 15 öğrencinin görüşleri alınarak durum analiz çalışması yapılmıştır. Online yapılan klinik görüşmelerde öğrencilerden Otizm Spektrum Bozukluğu olan bir öğrencinin tipik gelişen öğrenciler tarafından dışlandığı (notla değerlendirilen ve notla değerlendirilmeyen akademik, ödül olan ve ödül olmayan sosyal ortam) hikayelerde dört farklı durum anlatılmış ve değerlendirmeleri istenmiştir. Yapılan değerlendirmelere baktığımızda, genel olarak tipik gelişen öğrencilerin, Otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilerin dışlanmasını onaylamamaktadır. Tipik gelişen öğrenciler, özel gereksinimli öğrencinin dışlanmasını değerlendirirken, notla değerlendirmenin olduğu ya da olmadığı akademik projeden dışlanmasını, ödül olan veya olmayan sosyal alandan dışlanmasından daha olumsuz bir durum olarak değerlendirmişlerdir. Öğrencilerin, özel gereksinimli öğrencinin akranları tarafından dışlanmasını değerlendirme gerekçelerinde cinsiyete bağlı anlamlı bir farklılık bulunmamakla birlikte, gerekçelendirmelerde anlamlı farklılıklar görülmektedir. Öğretmene yönelik tavsiyelerde anlamlı bir fark olmadığı, öğrencilerin genel olarak kapsayıcı ve demokratik müdahaleleri önerdikleri görülmüştür. 8. sınıf öğrencilerinin, ödül olmayan sosyal ortamlar için otizmli akranlarının dışlanma durumlarını pragmatik (akademik kaygı) alana bağlı olarak değerlendirmelerinin yüksek oranda olduğu görülmüştür. Araştırmanın bulguları kapsayıcı-bütünleyici eğitim felsefesi, Piaget’in Bilişsel Gelişim Kuramı ve Sosyal Alan Teorisi odağından tartışılarak öneriler sunulmuştur.