Alliance israelite universelle: osmanli yahudilerinin dönüşümünde bir itici güç

Abstract

Yahudiler farklı coğrafyalarda yaşasalar da 18. yüzyıla kadar dinsel geleneklere dayanan benzer bir yaşam sürmüşlerdir. Fakat bu benzerlik Aydınlanma ve Fransız Devrimi ile gelen hukuki ve siyasi özgürleşme, sanayi kapitalizmi, haskala gibi gelişmeler ile birlikte değişime uğramış, bu sürecin sonunda Batı Avrupa ve Doğu Yahudileri arasında önemli farklılıklar oluşmuştur. Batı Yahudilerinin doğuda yaşayan Yahudilerin kötü hayat şartlarından ticaret, basın gibi yollarla haberdar olmaya başlamaları ile ‘Doğu Yahudiliği Sorunu’ tartışılır hale gelmiştir. Alliance Israélite Universelle yozlaşmış’ ve ‘geri kalmış’ olarak nitelendirilen Orta Doğu ve Kuzey Afrika Yahudilerinin hukuksal ve toplumsal özgürlüklerine kavuşmalarını sağlamak amacıyla 1860 yılında Fransız Yahudileri tarafından kurulmuştur. Doğu Yahudilerini ‘yenileştirme’ hedefinin kurumsal-örgütsel yapısını kuran Alliance Israélite Universelle için eğitim, yenileştirme unsurunun ana öğesi olmuştur. Bu makale örgütün özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nda açmış olduğu Alliance okullarının Osmanlı Yahudi cemaatinin dönüşümündeki etkisini, cemaatin batılılaşması ve sekülerleşmesi kapsamında incelemeyi amaçlamaktadır.

Although the Jews lived in the different geographies, they had a similar life style based on the religious traditions until the 18th century. However, this similarity broke down after the process of political and legal liberation triggered by the developments such as the Enlightenment, the French Revolution, industrial capitalism, and the haskala. At the end of this process, some important differences occurred between the Western and the Eastern Jews. The question of the Eastern Judaism became apparent as the Western Jews began to become aware of the poor living conditions of the Eastern Jews through the press and trade. The Alliance Israélite Universelle was founded by the French Jews in 1860 to provide legal and social freedoms to the Eastern Jews living in the Middle East and North Africa. The Alliance Israélite Universelle established the institutionalorganizational structure of the goal of ‘modernizing’ the Eastern Jews in which the education was the main pillar. The aim of this article is to examine the impact of the Alliance schools in the transformation of the Ottoman Jewish community in the context of the Westernization and secularization in the Ottoman Empire.