Yargılamanın yenilenmesi: 3. bs.

Abstract

Ceza Yargılamasındaki yargılamanın yenilenmesi kurumu, başta nedenleri ve usulü olmak üzere tüm yönleriyle başka ülkelerdeki düzenlemelerle kıyaslanarak ve yeni mevzuat ile gelişmelerin ışında incelenmiştir.

Yargılamanın yenilenmesi kurumu, çok eski dönemlerden beri var olsa da, diğer hukuk kurumlarına göre çok fazla ele alınıp tartışılmamıştır. Adli hata gibi ciddi toplumsal sorunlar yaratabilen bir olguya yönelik en etkili çözüm yolu olmakla birlikte, ceza yargılamasının temelinde yer alan kesin hüküm kuralının istisnası olması nedeniyle çok sıkı kurallara bağlanmıştır. Bu çalışmada, öncelikle adli hatadan hareketle adı geçen kurumun varlık nedeni açıklanmış, sonra da yargılamanın yenilenmesinin hem nedenleri hem de işleyişi, bir başka deyişle hem esası hem de usulü ele alınmıştır. Türkiye'de var olan kuralların ve uygulamanın yanında diğer ülke hukuklarından örneklerle, kurumun özellikleri ortaya konmuş, karşılaşılan ve karşılaşılabilecek olan sorunlar belirlenip uygun çözüm yolları önerilmiştir.

İÇİNDEKİLER İçindekiler İkinci ve Üçüncü Baskıya Önsöz 7 Önsöz 9 Teşekkür / Acknowledgments 11 Kısaltmalar 17 Giriş 19 I. ADLİ HATA VE OLASI ÇÖZÜM YOLLARI 25 A. Kesin Hüküm 25 1. Şekli ve Maddi Kesinlik 27 2. Kısmi Kesinlik 28 B. Adli Hata 30 C. Çözüm Yolları 31 1. Af 31 2. Bir Yasa Yolu Olarak Yargılamanın Yenilenmesi 34 a. Yasa Yolları ile Fark ve Benzerlikleri 34 b. Yargılamanın Lehe ve Aleyhe Yenilenmesi 36 3. Diğer Olası Yollar 40 a. Karşılaştırmalı Hukuktan Örnekler 40 b. Türkiye’deki Düzenleme 43 D. Türkiye’deki Yasal Düzenleme 45 II. YARGILAMANIN YENİLENMESİNİN KOŞULLARI 47 A. Genel Olarak 47 1. Yargılamanın Yenilenmesine Konu Olabilen Kararlar 47 a. Kesinleşmiş Yargı Hükmü 47 b. Hüküm Kavramının İçeriği 49 c. Tartışmalı Kararlar 51 aa. İstinaf–Temyiz Kararları ve Salt Usule İlişkin Kararlar 52 bb. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Kararı 53 cc. Uzlaşma 54 dd. Kabahatlere İlişkin Kararlar 55 ee. Ayrık Durumlar 55 2. Mahkûmiyet Hükmünün İnfaz Edilmiş Olması 56 3. Yargılamanın Yenilenmesinin Süreye Bağlı Olmaması 58 a. Genel Olarak 58 b. Ayrık Örnekler 59 4. Zamanaşımı Sorunu 61 5. Aynı Maddedeki Ceza Sorunu 64 6. Son Çare Olarak Yargılamanın Yenilenmesi 67 B. Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri 69 1. Genel Olarak 69 a. Yenileme Nedenlerinin Sınıflandırılması 70 b. Yenileme Nedeni Örnekleri 71 2. Hem Lehe Hem Aleyhe Yenileme Nedenleri 73 a. Sahte Belge 73 aa. Sahteliği Anlaşılan Belge Kavramı 73 bb. Belgenin Duruşmada Kullanılmış Olması 77 cc. Belgenin Hükmü Etkilemesi 78 dd. Sahteliğin Anlaşılması 79 b. Yargıcın Görev Suçu İşlemesi 80 aa. Hükme Katılan Yargıç 81 bb. Yargıcın Görev Suçu 82 cc. Görev Suçunun Hükme Etkisi 83 dd. Hükümlünün Etkisi 85 3. Yalnızca Lehe Yenileme Nedenleri 87 a. Gerçek Dışı Tanıklık veya Bilirkişilik 87 aa. Gerçek Dışı Tanıklık 87 aaa. Tanık Kavramı 87 bbb. Yalan Tanıklık Suçu 89 bb. Gerçek Dışı Bilirkişilik 91 aaa. Bilirkişi Kavramı 91 bbb. Gerçeğe Aykırı Bilirkişiliğin Suç Oluşturması 92 cc. Hükmün Etkilenmesi 94 dd. Aleyhe Yenileme Sorunu 95 b. Ortadan Kaldırılmış Hukuk Mahkemesi Hükmü 97 aa. Ceza Hükmünün Bir Hukuk Mahkemesi Hükmüne Dayanması 97 bb. Hukuk Mahkemesi Hükmünün Ortadan Kaldırılması 98 c. Yeni Olay veya Yeni Kanıt 99 aa. Genel Olarak 100 bb. “Yeni” Kavramı 101 cc. Yeni Olay ve Yeni Kanıt Kavramlarının İçeriği 104 aaa. Somut Örnekler 105 bbb. Diğer Nedenleri Kapsayabilmesi 108 ccc. Kapsam Dışında Kalan Örnekler 109 dd. Yeni Olayın veya Yeni Kanıtın Beraat veya Daha Az Cezayı Gerektirecek Ölçüde Önemli Olması 110 aaa. “Önemli” Olma 111 bbb. Beraat veya Daha Az Ceza 113 ee. Yeni Olay Veya Yeni Kanıt Nedeniyle Aleyhe Yenileme Tartışması 115 d. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin İhlal Kararı 116 aa. AİHM Kararlarının Niteliği ve Yerine Getirilmesi 116 aaa. Sistemin İşleyişi 117 bbb. AİHM Önünde Yargılamanın Yenilenmesi 120 bb. Türkiye’deki Düzenleme 121 aaa. Genel Olarak 121 bbb. Yürürlükteki Koşullar 123 ccc. Süre Sınırlaması Sorunu 126 e. Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Sonunda Verilen İhlal Kararı 128 aa. AYM’ye Bireysel Başvuru Yolu 128 bb. İhlal Kararı Üzerine Yargılamanın Yenilenmesi 129 3. Yalnızca Aleyhe Yenileme Nedeni: Beraattan Sonra İkrar 131 a. İlk Yargılama Sonunda Beraat Hükmü Verilmiş Olması 131 b. Suçla İlgili İkrar 133 4. Hukuksal Hata İle Yargılamanın Yenilenmesi Sorunu 135 a. Görüşler ve Var Olan Gereksinim 136 b. Hukuksal Hatanın İçeriği 138 c. Diğer Yasa Yollarının Yetersizliği 141 III. YARGILAMANIN YENİLENMESİNİN USULÜ 143 A. Yargılamanın Yenilenmesi İstemi 143 1. İlgili Kişinin Yaşıyor Olması 144 a. Hükümlü Lehine Başvurabilenler 144 b. Katılan 146 c. Cumhuriyet Savcısı 147 d. Kişinin Gaip Olması 147 e. Karşılaştırmalı Hukuktan Örnekler 148 2. Ölmüş Olan Hükümlünün Lehine Yenileme İstemi 148 3. İstemin Biçimi, Geri Alınması 151 a. İstemin Biçimi 151 b. Geri Alma / Vazgeçme 153 c. Feragat 154 4. Müdafi Atanması 155 5. İstemin Yapılacağı Yer 157 a. Mahkeme Dışında Bir Yer 158 aa. İngiltere’deki “Ceza Davalarını Gözden Geçirme Komisyonu” (“Criminal Cases Review Commission”) 158 bb. İskoçya Ceza Davalarını Gözden Geçirme Komisyonu (“Scottish Criminal Cases Review Commission”) 160 cc. Kanada’da Adalet Bakanı 161 dd. Yeni Zelanda’da Genel Vali 161 b. Üst Mahkeme 161 c. İlk Hükmü Vermiş Olan Mahkeme 164 aa. Almanya 164 bb. Türkiye 165 cc. İlk Mahkeme Üyelerinin Durumu 166 dd. Yargıtay’a Başvuru Gerekliliği 167 B. Yargılamanın Yenilenmesi İsteminin İncelenmesi 168 1. Genel Olarak İnceleme 168 a. Duruşmasız İnceleme 171 b. Kararlara Karşı Yasa Yolu 172 2. Şekle İlişkin İnceleme 175 a. Sürecin İşleyişi 175 b. Suça Dayanan Yenileme İstemlerinin Kanıtlanması 176 c. İnceleme Sonunda Verilen Karar 178 3. Esasa İlişkin İnceleme 179 a. Kanıt Toplama 179 b. Kanıtların Değerlendirilmesi 181 4. İnfazın Durumu ve Yargılamanın Yenilenmesi Kararı 186 a. İnfazın Durumu 186 b. Yenileme Kararının Niteliği ve Sonuçları 189 C. Yargılama ve Hüküm 193 1. Genel Olarak Yargılama 193 2. Duruşmasız Kısa Yargılama 197 a. Hükümlünün Ölmüş Olması 197 b. Yaşayan Hükümlü Bakımından 200 3. Yeni Yargılama Sonunda Verilen Karar: Yeni Hüküm 202 a. İlk Hükmün Onaylanması 202 b. İlk Hükmün İptali ve Yeni Hüküm Kurulması 203 c. Yeni Hükümde “Aleyhe Bozma Yasağı” 204 d. Yeni Hükmün Etkisi 207 4. Yeni Hükmün Sonuçları 208 a. İptal Kararının Gazetede Yayını 211 b. Tazminat 212 aa. CMK m.323 213 bb. CMK m.141 vd. 215 cc. Çeşitli Ülkelerden Örnekler 218 Sonuç 221 Kaynakça 223 Kavram Dizini 231