Zaman ve tekrarın olay özellikleri üzerindeki etkisi

Abstract

Otobiyografik bellek geçmiş deneyimlerimize dair kişisel anılarımızdan oluşmaktadır (Conway, Wang, Hanyu, & Haque, 2005). Otobiyografik bellek çalışmalarında genellikle katılımcılar hatırladıkları anıları önem, duygu yükü ve yoğunluğu gibi çeşitli olay özellikleri açısından değerlendirirler. Bu değerlendirmeler bazı çalışmalarda hem hatırlama anına yönelik hem de olayın yaşandığı zamana yönelik olabilir (Ece & Gülgöz, 2014). Bu çalışmada zamanın otobiyografik anıların olay özellikleri üzerinde tutarlı bir etkisi olup olmadığı incelenmiştir. Bu amaçla farklı örneklem grupları, farklı olay türleri ve farklı anı toplama yöntemleri olan üç farklı çalışmamız zamanın olay özellikleri üzerindeki etkisi açısından karşılaştırılmıştır. Örneklem gruplarımız 64 yaşlı yetişkin (31 erkek, Ort =60.59, SS=6.72), 160 genç yetişkin (77 erkek, Ort =20.28, SS=2.81) ve 67 dansçıdan (28 erkek, Ort = 27.16, SS = 4.48) oluşmaktadır. Bu üç örneklemin karşılaştırılmasını mümkün kılan ortak nokta hepsinin anlattıkları otobiyografik anılar için hem geriye dönük hem de hatırlama anına dair olay özellikleri değerlendirmeleri yapmış olmalarıdır. Analizler tüm bu farklı yaş, olay tipi ve yöntemi olan örneklemlerin zamanın olay üzerindeki etkisi açısından ortak ve tutarlı bir kalıp göstermiştir. Otobiyografik anılar hangi yaş grubu tarafından, hangi yöntemle hatırlanırsa hatırlansın zamanla önem ve duygusal yoğunlukları anlamlı şekilde azalmaktadır. Duygusal yük açısından ise bu kadar tutarlı sonuçlar bulunmamıştır. Yaşlı yetişkinler kendileri için önemli olan anılarını anlattıklarında bu anılar zamanla daha olumlu değerlendirilirken genç yetişkinlerde duygusal yük üzerinde bu tarz bir zaman etkisi saptanmamıştır. Son olarak dansçıların yarışma ve gösteri anıları zamanla daha olumsuz olarak değerlendirilmiştir. Bunun sebebi zaman içerisinde başka yarışmalara ve gösterilere katıldıkları için eski anıları zamanla duygusal acısan zayıflaması olarak açıklanmıştır. Özetle, zamanın otobiyografik anıların olay özellikleri üzerindeki etkisi incelendiğinde önem ve duygusal yoğunluğun her yaş grubunda, her olay tipi için ve her anı toplama yöntemi için tutarlı ve anlamlı bir şekilde düşüş gösterdiği; duygusal yükün ise farklı örneklem, yöntem ve olaylar için değişkenlik gösterdiği saptanmıştır.