Uluslararası ticari arabuluculuk ve icra edilebilirlik

Abstract

Uluslararası ticari uyuşmazlıklarının çözümünde alternatif uyuşmazlık çözümlerinden arabuluculuk yaygın olarak uygulanmaktadır. Ancak devlet yargılaması ve tahkim kadar sıklıkla uygulanmamaktadır. Arabuluculuk faaliyetinin bu tip uyuşmazlıklarda sıklıkla uygulanmamasının sebebi, tarafların mutabakatı sonucunda düzenlenen anlaşma belgesinin icra edilebilirliğinin sorun teşkil etmesidir. Tahkim ve devlet mahkemeleri sonucunda çıkan kararların icra edilebilirliği gerek iç hukuklarda gerekse uluslararası anlaşmalarla sağlanabildiğinden icra edilebilirlik sorunu ile karşılaşılmamaktadır. Bu tezin amacı, uluslararası ticari uyuşmazlıkların sonucunda düzenlenen anlaşma belgelerine yani sulh anlaşmalarına icra kabiliyeti kazandırılmasının yollarını araştırmaktır. Tezin ilk bölümde alternatif uyuşmazlık çözümleri hakkında genel bilgi verilmiştir. Ayrıca arabuluculuk faaliyetinin tanımı ve tarihsel gelişimi, diğer alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından ayrıştırılması, farklı hukuk sistemlerinde arabuluculuk çözüm yolunun yeri ve ilgili düzenlemeler ve son olarak Türk Hukuku'ndaki arabuluculuk düzenlemesi olan 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu incelenmiştir. İkinci bölümde ise uluslararası ticari uyuşmazlıkların arabuluculuk çözümü ile sonuçlandırılması sonucunda düzenlenen anlaşma belgesi hakkında genel bilgi verilmiş olup nasıl düzenleneceği, içeriği, kapsamı hususlarında bilgi verilmiştir. Ayrıca icra edilebilmesi ve kesin delil etkisinin kazandırılması için büyük önem taşıyan hukukî niteliği hakkında inceleme yapılmıştır. Ayrıca anlaşma belgesinin milletlerarası niteliğe sahip olması için hangi özellikleri Türk Hukuku ve uluslararası anlaşmalar uyarınca bünyesinde bulundurması gerektiği hususunda araştırma yapılmıştır. Devamında milletlerarası arabuluculuk anlaşma belgelerinin icra sorunu incelenmiş, bu kapsamda uluslararası sözleşme olmaması durumunda anlaşma belgesine icra kabiliyeti kazanabilmenin yolları aranmıştır. Bu yollardan biri anlaşma belgesinin mahkeme kararına çevrilmesidir. Bu durumda sınır-ötesi icrasının sağlanabilmesi için örneğin Türk Hukuku'nda MÖHUK hükümlerine göre tanınması yapılacaktır. Anlaşma belgesinin hakem kararına çevrilmesi de diğer bir yoldur. Hakem kararına çevrilen anlaşma belgesi, 1958 tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkında New York Sözleşmesi uyarınca eğer ilgili devlet bu sözleşmeye tarafsa, tanıma ve tenfizi yapılabileceğinden icra kabiliyeti ve kesin delil etkisi kazanabilecektir. Son olarak ise uluslararası milletlerarası anlaşma belgesinin icra sorununu ele alan uluslararası bir sözleşme yapma ihtiyacı ele alınmıştır. Son bölümde Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu'nun (UNICITRAL) düzenlediği Ticari Uyuşmazlıklara İlişkin Arabuluculuk Faaliyeti Sonucunda Yapılan Milletlerarası Sulh Sözleşmeleri Hakkında Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (Singapur Sözleşmesi), arabuluculuk anlaşma belgelerinin icra edilebilirlik açısından incelenmiştir. Sözleşme'nin uygulanabilmesi için gereken maddi ve usuli şartlar tezde incelenmiştir. Kapsam dışında kalmasına sebep olan ret sebepleri detaylı olarak ele alınmıştır. Singapur Sözleşmesi, akit devletler nezdinde sorunun çözümü hususunda önemli adımdır. Akit olmayan devletler açısından hala uluslararası anlaşma belgesinin icra edilebilirliği sorun teşkil etmektedir. Singapur Sözleşmesi'nin New York Sözleşmesi benzeri bir başarı kazanıp kazanamayacağını zaman gösterecektir.

Mediation, one of the alternative dispute resolutions, is not as commonly used as court jurisdiction and arbitration in the resolution of international commercial disputes due to lack of enforceability of the agreement document. The enforceability of decisions of the court jurisdiction and arbitral awards is ensured by domestic laws and international agreements. The subject of this thesis is to provide a framework for enforcement of mediation settlement agreements that focus on international commercial disputes. The first chapter of this thesis begins a general information about alternative dispute resolutions. It continuous with its definitions, historical development as well as separation from other alternative dispute resolutions. The chapter ends with discussions of the place of mediation in the different legal system, related regulations, including HUAK, the mediation regulation in Turkish Law. The second chapter examines the agreement document that is prepared at the end of the mediation process for resolved international commercial disputes. The agreement document's preparation, content and scope are discussed in terms of its enforceability and its ability to conclusively prove the dispute is resolved. The chapter continues with a discussion on improving the international character of the document especially in terms of necessary features to be included for its effectiveness in Turkish Law and international agreements. The discussion has been expanded to include the enforceability of the agreement document in the case of the out-of-scope international contracts. It is argued that one of these ways is the conversion of the agreement document into a court decision. In such a case ensuring cross-border enforcement is one option. For example, in case of Turkey, the agreement documents' recognition in accordance with MÖHUK articles of Turkey will be necessary. Another option is the conversion of the agreement document into an arbitral award. The New York Convention states that in the countries party to this convention recognition and enforceability of the document can be obtained. The second chapter ends with detailed information about the need of making international contract about enforceability of the agreement document. The last chapter gives information about the United Nations Convention to International Settlement Agreements Resulting from Mediation (Singapore Convention). A further investigation is carried out regarding the corporal and procedural applicability of the Singapore Convention. A special attention is given to a detailed examination of reasons for the refusals that rendered them inapplicable. Singapore Convention resolves the problem for the contracting states. However, the enforceability of the international agreement document in non-contracting states still poses a problem. Time will tell if the Singapore Convention will achieve a similar success to the New York Convention.