4857 sayılı İş Kanunu bağlamında normali aşan çalışmalar

Abstract

Normali aşan çalışma kavramının öğretide hem fazla sürelerle çalışmayı hem de fazla çalışmayı içeren bir üst kavram olarak kullanıldığı görülmektedir. Normali aşan çalışmalar yani fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma günümüzde sıkça karşılaştığımız ve çoğunlukla da birbiriyle karıştırılmakta olan kavramlardır. Fazla çalışma 4857 Sayılı İş Kanunun da yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık 45 saati aşan çalışmalar olarak kabul edilirken, çalışma süresinin sözleşmelerle haftalık 45 saatin altında belirlendiği durumlarda sözleşmeyle saptanan sürenin üstünde ama 45 saate dek yapılan çalışmada ise fazla sürelerle çalışmadan söz edilecektir. Günümüzde artan rekabetle birlikte birçok sektörde normal çalışma süresinin üzerindeki sürelerle çalışma yapılması gündeme gelmektedir. Normal çalışma süresi üzerinde yapılan bu çalışmaların ise, işçi ve işveren açısından bazı avantajları veya dezavantajları olabilmektedir. İşçi açısından normali aşan çalışmaları karşılığında yasal orandan aşağı olmamak üzere zamlı biçimde isteğine göre serbest zaman ve/veya zamlı ücret alabilmesi, avantaj olarak görülebilmektedir. Özellikle zamlı ücret şıkkının seçilmesi halinde, ekonomik boyutu dikkate alınarak işçilerin fazla çalışmayı tercih edilebileceği söylenebilecektir. İşveren açısından ise, işçilere normali aşan biçimde çalışma yaptırmak, yeni işçi alımına gitmeden üretimin arttırılmasını sağladığından, onun ekonomik avantajının olduğu söylenebilecektir. İşçi açısından fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma ele alındığı zaman işçiye ekonomik avantajının yanında işçiye arka planda birçok hakkı göz ardı edildiği gözlenmiştir. Özellikle bu çalışmaya katılan işçinin sosyal hakları, ruhsal veya fiziki sağlığı, dinlenme süreleri arka planda kalan önemli birkaç haklarından biridir. Bu gibi hak kayıplarının önüne geçilmesi açısından çalışma sürelerinin kanun çerçevesinde denetlenerek gerekli görüldüğü durumlarda cezai yaptırımlarla karşılaşılması işçi açısından güven duygusunu ve çalışma istediğini arttırabileceğinden söylenebilecektir. Hak kayıplarının önüne geçilmesi noktasında işverenin yasada belirtilen sürelerin üzerinde çalışma yaptırılmasını talep etmemesi ve yasaya uygun hareket etmesi hak kayıplarının önüne geçilmesi noktasında önem arz edecektir. Bu çalışmada 4857 sayılı İş Kanunu'nda Normali aşan çalışmalar yani fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma kavramları 4857 Sayılı İş Kanunu ve diğer kanunlar ve ilgili yönetmelikler ışığında tarihsel gelişimi, fazla sürelerin tespiti, fazla çalışma türleri, fazla çalışma yasakları, fazla çalışma karşılığı ücret ve serbest zaman, fazla çalışmanın ispatı gibi birçok başlık ele alınarak incelenmiştir. 4857 Sayılı İş Kanunun da çalışma süreleri açısından bazı yeniliklerde ele alınarak açıklanmaya çalışılmıştır. Bu çalışma yapılırken güncel olmasına dikkat edilerek içtihatlar ve Yargıtay kararları başta olmak üzere birçok akademik bilgiye yer verilmeye çalışılmıştır.

It is seen that the concept of working beyond normal is used in the doctrine as a meta-concept that includes both working overtime and overwork. Working beyond normal, that is, working overtime and overwork are concepts that we frequently encounter today and that are often confused with each other. While overwork is considered as work exceeding 45 hours per week, within the framework of the conditions written in our Labor Law No. 4857, in cases where the working time is determined by contracts below 45 hours, overtime will be mentioned for work performed above the contractual period but up to 45 hours. Nowadays increasing competition, overwork or overtime work in many sectors has started to come to the agenda. Such above-normal work may have some advantages or denominators for both the employee and the employer. It may be seen as an advantage for the worker to be able to receive free time and/or increased wages for his/her work in excess of the normal rate, with an increase not less than the legal rate. Especially if the option of increased wages is chosen, it can be said that workers may prefer overtime work considering its economic dimension. From the employer's point of view, it can be said that he has an economic advantage, since overworking workers allows him to increase production without hiring new workers. When overtime and overtime work are considered in terms of the worker, it is observed that in addition to the economic advantage of the worker, many rights of the worker are ignored in the background. In particular, the social rights, mental or physical health and rest periods of the worker participating in this study are one of the few important rights that remain in the background. In order to prevent such rights losses, it can be said that supervision of working hours within the framework of the law and imposing penal sanctions when deemed necessary can increase the sense of trust and willingness to work for the worker. In order to prevent the loss of rights, it will be important for the employer not to request that the work be done over the periods specified in the law and to act in accordance with the law in order to prevent the loss of rights. In this study, the concepts of working beyond normal in the Labor Law No. 4857, that is, overwork and overtime work are examined in the light of the Labor Law No. 4857 and other laws and relevant regulations, including historical development, determination of overtime, types of overtime work, prohibitions on overtime work, wages and free time for overtime work, and proof of overtime work. In the Labor Law No. 4857, some innovations in terms of working hours are discussed and tried to be explained. While this study was being carried out, it was trying to include many academic information, especially case law and Supreme Court decisions, by paying attention to being up to date.