İpucu: grid

Abstract

Manhattan adasının neredeyse tamamını kaplayan grid, dünyanın en ünlü gridal planı. 17. yüzyılda Avrupalılar geldiğinde, Manhattan ve çevresinde Lenape halkı yaşıyor. Güncel tahminler küçük yerleşimler şeklinde yaklaşık beş bin kişinin bu bölgede yaşamakta olduğu yönünde. Dutch East India Company için Asya’ya giden kuzeydoğu yolunu arayan Henry Hudson, 1609 yılında koyda demir atıyor. Raporunda, yerlilerden ve bölgede yaşayan kunduzların çokluğundan bahsediyor. Bu raporun ekinde, adanın en ucunda kunduz avcılığı kolonisi olarak kurulan New Amsterdam’ın 1660 yılında çizilmiş çok ünlü bir haritası var, 1900 yılında Floransa’da bulunduğu villanın adıyla Castello haritası adıyla biliniyor.1 Hafif minyatür tadında olsa da bu haritada şehrin dokusunu, yapılaşmış ve yapılaşmamış parselleri görebiliyoruz. Yapı adalarının neredeyse hepsinin içinde tarım yapıldığı da anlaşılıyor. Adayı savunma amaçlı “Amsterdam Kalesi” ve kalenin önünden geniş bir alan olarak başlayan, şehir duvarlarının dışına çıkan ana yol en kayda değer yapısal ögeler. Artık kale ve duvarlar yok, ama hatıraları var: Bir zamanlar duvarın geçtiği yerde bugün yer alan yolun ismi, beklendiği gibi, Wall Street. Ana yolu da bugün Broadway olarak biliyoruz. Bunların dışındaki yollar ve yapı adalarının düzeninin de 1660’dan beri hiç değişmemiş olduğunu görmek şaşırtıcı. Üçüncü boyuttaki değişim elbette inanılmaz, bu bölgede dünyanın en yüksek yapılarının bir kısmı yoğun bir şekilde yer alıyor.