Türkiye'nin Döngüsel Ekonomiye Geçiş Performansı Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz

Abstract

Çalışma, Türkiye’nin döngüsel ekonomiye geçiş performansını, seçili gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerle karşılaştırma yaparak ortaya koymayı amaçlamaktadır. Nicel analiz, Eurostat ve OECD.Stat veri bankalarının döngüsel ekonomiyi ölçmek için belirlediği göstergeler ışığında, verilerin var olduğu 2000-2022 yılları arasında, gelişmiş ülkelerden Almanya, İsveç ve İngiltere; gelişmekte olan ülkelerden Macaristan, Bulgaristan, Arnavutluk ve Sırbistan örnekleriyle yapılmıştır. Sonuçlara göre Türkiye, kaynak verimliliğini yıllar içinde artmış olup en etkili artış, 2017 yılından itibaren gözlemlenmiştir. Yurtiçi malzeme tüketiminin ve malzeme ayak izinin düşük seyretmesi talep ve tüketimin genel anlamda düşük olmasına işaret etmektedir. Kişi başına kentsel atık düşerken kişi başı toplam atığının artması, Türkiye’nin hane bazında atık üretiminin düşük, ancak kişi bazında yüksek olduğunu göstermektedir. Atıkların işlenmesinde en çok başvurulan yol uzun yıllar imha iken 2016 yılından itibaren geri kazanım hız kazanmıştır. Son beş yıla dair verinin bulunduğu kentsel atığın geri dönüşüm oranının artması olumlu bir gelişmedir. İthalat bağımlılığı, gelişmiş ülkelere göre düşük seviyelerde olmasına rağmen yıllar içinde düşmeyip artmıştır. Son yıllarda, tüm hammaddelerin bağımlılığında düşüş yaşanırken metal cevherler ve fosil enerjideki bağımlılık çok yüksek seyretmiştir. Son olarak, sera gazı emisyonu yıllar içinde ciddi şekilde artarak döngüsel ekonomiye geçişte Türkiye’nin en kötü performans göstergesi olmuştur. Yazında çoğunlukla Avrupa Birliği (AB) ülkeleri konu alınıp Türkiye ile alakalı çalışmalar daha çok teorik çerçeveyi oluşturmak üzerine olduğundan bu çalışma, yazındaki eksikliği gidermektedir. Ülke karşılaştırmaları vasıtasıyla, AB’ye aday ülke olan Türkiye’nin, AB’nin döngüsel ekonomi hedeflerinde, döngüsel ekonomi ve ilgili politikaları benimsemede ilerleme kaydedip kaydetmediğini gözler önüne sermekte ve politika yapıcılara, Türkiye’nin döngüsel ekonomi performansını geliştirebilmesi için önerilerde bulunmaktadır.